Γεντί Κουλέ
«Πέρα στο Γεντί Κουλέ τα κάστρα γκρεμούν
στον πόνο τους πνιγμένοι μέρα νύχτα τραγουδούν
δερβισάδες κι οι καρδιές βαρυγκωμούν
πέρα κει στις φυλακές κλεισμένος κι εγώ
για σένα καρδιοκλέφτρα τον σεβντά μου τραγουδώ
με λουλάδες μαστουρώνω και μεθώ
Για σένα ισοβίτης στο Γεντί Κουλέ θρηνώ
αμάν άμαν τον σεβντά μου τραγουδώ»
(1934, στίχοι Αιμίλιου Σαββίδη, σύνθεση Σώσου Ιωαννίδη)
Στο βορειότερο άκρο της Ακρόπολης στο ψηλότερο σημείο, υπάρχει το ισχυρότερο από τα τέσσερα μεγάλα φρούρια της πόλης, το Επταπύργιο, ονομασία που προέρχεται από παρόμοιο κτίσμα των τειχών της Κωνσταντινούπολης. Το Επταπύργιο ή Γεντί Κουλέ ή Γιαντί Κουλέ (επταπύργιο στα τουρκικά), ή Γεντί Κουλέ Κερεμούζο (εβραϊκή), ή Γεντί Κουλέ καλεσί (επταπύργιο φρούριο), ή επτά ογλάδες, ή αλλιώς Ιτς Καλέ (Εσωτερικό φρούριο) είχε τον έλεγχο όχι μόνο των γύρω υψωμάτων, αλλά και όλης της πόλης. Το φρούριο είναι ένας οχυρός περίβολος με ορθογωνικούς τριώροφους πύργους που εναλλάσσονται με τριγωνικούς, σ’ έναν από τους οποίους, στο ισόγειο,δημιουργείται μια μικρή δεξαμενή νερού. Ο περίβολος ήταν περίπου 500 Χ 800 μ., και διέθετε εκτός από ψηλούς και ισχυρούς πύργους, διάφορες πύλες και παραπύλια που συνέδεαν τον χώρο με την πόλη και τα περίχωρα.
Yedi Kule
“Beyond Yedi Koule the castles are crumbling
in their pain drowned day and night they sing
dervishes and hearts are heavy
Over there in the prison, I’m locked up too
For you, heartbreaker, I sing my chevron
I get high and drunk
For you, a lifer in the Yedi Kule I mourn
I sing my chevda, oh my God.”
(1934, lyrics by Emilios Savvidis, music composition by Sosos Ioannidis)
At the northernmost end of the Acropolis, at the highest point, there is the strongest of the four great fortresses of the city, the Eptapyrgio or Heptapyrgion, a name derived from a similar building on the walls of Constantinople, Yedi Kule or Yadi Kule (seven-tower in Turkish), or Yedi Kule Keremuzo (Hebrew), or Yedi Kule Kalesi (seven-tower fortress), or Seven Oglae, or Ic Kale (Inner Fortress), had control not only of the surrounding hills, but also of the entire city. The fortress is a fortified enclosure with rectangular three-storey towers alternating with triangular ones, in one of which, on the ground floor, a small water reservoir is created. The enclosure was about 500 x 800 m., and had, in addition to tall and strong towers, various gates and parapillars that connected the area with the city and its surroundings.
Γεντί Κουλέ
Αποτελείται από δύο ενότητες: το βυζαντινό φρούριο που συνθέτουν δέκα πύργοι με τα μεταξύ τους μεσοπύργια διαστήματα και τον περίδρομο, καθώς και νεότερα κτίσματα των φυλακών που έχουν κτιστεί εντός και εκτός του φρουρίου. Το μεγαλύτερο μέρος των ερευνητών το θεωρεί έργο βυζαντινό καθώς η τεχνική τοιχοδομίας του καθώς και το πλίνθινο (κεραμιδένιο) γράμμα Π που έχει σε έναν από τους πύργους του δηλώνουν πώς το έργο είναι της εποχής των Παλαιολόγων.
Επτά από τους σωζόμενους πύργους είναι οι παρακάτω:
1.Φενέρ Κουλεσή (Πύργος Φαναριού)
2.Μακασλή Κουλεσή (Πύργος ψαλιδωτός)
3.Σου Κουλεσή (Πύργος των νερών)
4.Τζεπχανέ Κουλεσή (Πύργος πυριτιδαποθήκης)
5.Χαπισχανέ Κουλεσή (Πύργος δεσμωτηρίου)
6. Κιζ Κουλεσή (Πύργος κοριτσιού)
7.Ζεχιρέ Κουλεσή (Πύργος αποθήκης)
Από τους πύργους του φρουρίου, ο μεσαίος της εισόδου είναι τελευταία προσθήκη των Οθωμανών και ονομάζεται πύργος του Γεντί Κουλέ, δίνοντας το όνομά του σε όλο το φρουριακό συγκρότημα. Χτίστηκε αμέσως μετά την άλωση της πόλης (1430) από τον πρώτο διοικητή της Θεσσαλονίκης Τσαούς μπέη. Σώζεται ως σήμερα η μαρμάρινη επιγραφή που αναφέρει ότι: «Κατέκτησε και κατέλαβε την Ακρόπολη αυτή, με τη βοήθεια του Θεού ο Σουλτάνος Μουράτ, γιός του Σουλτάνου Μεχμέτ, που ο Θεός δεν παύει να κάμει τη σημαία του νικηφόρο από τα χέρια των Φράγκων και των απίστων και εφόνευσε και αιχμαλώτισε μερικά από τα παιδιά τους και τα αγαθά τους. Έναν περίπου μήνα μετά την κατάκτηση του κατασκευάσθηκε και ιδρύθηκε αυτός ο πύργος από το βασιλιά των Εμίριδων και των μεγάλων Τσαούς Μπέη κατά το μήκος του Ramazan του έτους 834 (1431)».
Την είσοδο κοσμούν μαρμάρινα θωράκια, κεραμοπλαστικά κοσμήματα, κομμάτια από μαρμάρινους κίονες καθώς και ανάγλυφο λιοντάρι του Αγίου Μάρκου. Μέσα στο Επταπύργιο υπήρχε σύμφωνα με τον Ελβίγια Τσελεμπή, Τούρκο περιηγητή μικρό λουτρό το οποίο ονομάζει Kucuk Hamam (μικρό λουτρό). Το φρούριο του Γεντί Κουλέ χρησιμοποιήθηκε ως έδρα στρατιωτικής διοίκησης και από τα τέλη του 19ου αιώνα ως και το 1989 ως φυλακή.
Yedi Kule
It consists of two sections: the Byzantine fortress, consisting of ten towers with inter-tower intervals between them and the perimeter, as well as newer prison buildings built inside and outside the fortress. Most of the researchers consider it to be a Byzantine work, as the technique of its masonry and the brick (tile) letter P (Π in the Greek alphabet) on one of its towers indicate that the work is of the Palaeologan period.
The seven existing towers from which the building received the name Eptapyrgio are the following:
1.Fener Koulesi (Fanari Tower)
2.Makasli Koulesi (Scissors Tower)
3.Sue Kulesi (Tower of waters)
4.Jephane Kulesi (Gunpowder tower)
5.Hapishane Kulesi (Jail Tower)
6.Kiz Kulesi (Girl’s Tower)
7.Zehiré Koulesi (Warehouse Tower)
Of the fortress towers, the middle one at the entrance is the last addition of the Ottomans and is called the tower of Yedi Koule, giving its name to the whole fortress complex. It was built immediately after the fall of the city (1430) by the first governor of Thessaloniki, Chaouss Bey. The marble inscription that states that: “This Acropolis, was conquered and occupied with the help of God, by Sultan Murat, son of Sultan Mehmet, whom God never ceases to make his flag victorious from the hands of the Franks and infidels, and he killed and captured some of their children and their goods. About a month after its conquest this tower was constructed and founded by the king of the Emirs and the great Chaouss Bey during the Ramazan of the year 834 (1431)”.
The entrance is adorned with marble vaults, ceramic jewellery, pieces of marble columns and a lion of St Mark in relief. According to Elvija Tselebi, a Turkish traveller, there was a small bath inside the Eptapyrgio which he calls Kucuk Hamam (small bath). The fortress of Yedi Koulé was used as military headquarters and also from the end of the 19th century until 1989 as a prison.
Γεντί Κουλέ
«Μες το Γιεντί, μες το Κουλέ
Πίνουν οι μάγκες αργιλέ
Κι εκεί που ντουμανιάσανε
Οι μπάτσοι τον αρπάξανε
Και στον κατή, τον δικαστή
Τους στέλνουνε για προσευχή»
(Λαϊκό άσμα, 1900)
Το Γιεντί Κουλέ χιλιοτραγουδήθηκε ως σύμβολο μίσους ή καταπίεσης. Το 1531 έμενε εκεί ο φρούραρχος (dirdar) με τριακόσιους άνδρες και για χρόνια χρησιμοποιήθηκε ως έδρα στρατιωτικής διοίκησης. Το φρούριο μετατράπηκε σε φυλακή στα τέλη του 19ου αιώνα από την οθωμανική διοίκηση, ενώ μετά την απελευθέρωση της πόλης χρησιμοποιήθηκε με τον ίδιο σκοπό και από το ελληνικό κράτος. Από αυτή τη μετατροπή κανένα ίχνος δε σώζεται σήμερα, ωστόσο ο πρωταρχικός ρόλος των οχυρώσεων για πρώτη φορά αντιστράφηκε. Από την προστασία των κατοίκων από την εξωτερική απειλή, τώρα υπηρετούσε την απομόνωση των κρατουμένων από τον έξω κόσμο. Κατά μήκος των δύο πλευρών των τειχών κτίστηκαν νέα κτίρια για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των φυλακών. Η εσωτερική αυλή ήταν χωρισμένη από φράχτες σε πέντε ξεχωριστές μονάδες, ενώ στο κέντρο τους στεγάστηκε το κεντρικό παρατηρητήριο. Οι θάλαμοι ήταν διώροφα κεραμοσκεπή κτίρια με σειρά ανήλιαγων και υγρών κελιών. Η φυλακή διέθετε ακόμη εκκλησάκι (Άγιος Ελευθέριος) και άλλα παραρτήματα (κουρείο, ιατρείο, σχολείο), με το βορειοανατολικό πύργο να καταστρέφεται στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Στα εξωτερικά κτίρια στη νότια πλευρά του πύργου στεγαζόταν η διοίκηση, τα γυναικεία κελιά, ενώ προς τα δυτικά υπήρχαν τα κελιά απομόνωσης.
Yedi Kule
“Into the Yedi, into the Kule
The dudes are drinking slang
And while smoking
The cops grabbed him
And to the katis, the judge
They send him to pray”
(Folk Song, 1900)
The Yedi Kule was popularly sung as a symbol of hatred or oppression. In 1531 the dirdar (fortress commander) lived there with three hundred men and for years it was used as the seat of military administration. The fortress was converted into a prison at the end of the 19th century by the Ottoman administration and after the liberation of the city it was used for the same purpose by the Greek administration. No trace of this conversion survives today, but the primary role of the fortifications was reversed for the first time. From protecting the inhabitants from external threat, it now served to isolate the prisoners from the outside world. Along both sides of the walls, new buildings were constructed to serve the needs of the prison. The inner courtyard was divided by fences into five separate units, while the central observation post was housed in the centre. The wards were two-storey tile-roofed buildings with a series of sunless and damp cells. The prison still had a chapel (St Eleftherios) and other annexes (barber shop, infirmary, school). The north-eastern tower was destroyed during the Second World War. The outer buildings on the south side of the tower housed the administration and the women’s cells, while to the west there were solitary confinement cells.
Γεντί Κουλέ
Το Επταπύργιο λειτούργησε ως φυλακή (ποινικών κατά βάση αλλά και πολιτικών κρατουμένων κατά τις περιόδους των δικτατορικών και του Εμφυλίου) για περίπου έναν αιώνα. Έμεινε γνωστό για τις πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων σε υγρά και σκοτεινά κελιά, ενώ είναι ίσως από τα πλέον διάσημα σωφρονιστικά ιδρύματα στο οποίο τελέστηκαν βασανισμοί και εκτελέσεις τόσο βαρυποινιτών όσο και πολιτικών κρατουμένων. Για το λόγο αυτό είναι ίσως οι πλέον τραγουδισμένες φυλακές, με πολυάριθμα ρεμπέτικα τραγούδια της εποχής αλλά και μεταγενέστερα να περιγράφουν με γλαφυρότητα τις συνθήκες διαβίωσης εντός των τειχών τους. Τον Μάρτιο του 1968 εκτελέστηκαν στο χώρο του Επταπυργίου με τουφεκισμό οι θανατοποινίτες Μιχάλης Σπυριδάκης και Δημήτρης Γιακουμάκης, τελευταία θύματα της θανατικής ποινής στην Ελλάδα.
«Αν θέλεις, μάνα, να το δεις το δύστυχο παιδί σου,
Έλα μες το Γιεντί κουλέ, να κλάψει η ψυχή σου,
Τα ρούχα, τα ρολόϊ μου, θα στα γυρίσω πίσω
Γιατί μες το Γεντί κουλέ τα νιάτα μου θ’αφήσω».
(Λαϊκό άσμα)
Η λειτουργία του ως φυλακή διακόπηκε, ύστερα από καταγγελίες και δικαστικές εντάσεις το 1989. Οι φυλακές μεταφέρθηκαν στα Διαβατά και το Επταπύργιο αποδόθηκε στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού. Τα τελευταία χρόνια ο χώρος αναστηλώθηκε, αποδόθηκε στο κοινό και χρησιμοποιείται ως μνημειακός-εκθεσειακός χώρος ή φυσικό σκηνικό για παραστάσεις και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Σήμερα στεγάζει τα γραφεία της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και είναι ανοιχτό στους επισκέπτες από Δευτέρα-Κυριακή, 8:30-15:30.
[Ενδεικτικές πηγές: Επταπύργιο: Η Ακρόπολη της Θεσσαλονίκης (2001), Κατάλογος έκθεσης, 9η Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, Γ. Γούναρη (1976), Τα τείχη της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη: Ι.Μ.Χ.Α., Γ. Βελένη (1988) Τα τείχη της Θεσσαλονίκης: Από τον Κάσσανδρο ως τον Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη: University Studio Press, Ν. Πούλου (2012), ‘Τείχη’ στο Αποτυπώματα: Η βυζαντινή Θεσσαλονίκη σε φωτογραφίες και σχέδια της Βρετανικής Σχολής Αθηνών (1888-1910), Λ. Ασπιώτη (2003), Τα κάστρα της Θεσσαλονίκης, 3η, Θεσσαλονίκη: Αφοι Κυριακίδη, Κ. Νίγδελη (2016), Δήμος Νεάπολης-Συκεών «Ο μεγάλος Καλλικρατικός Δήμος»]
Δείτε το video από drone που δημιούργησε και ανέβασε στο κανάλι του στο youtube ο George Sal:
Yedi Kule
The Eptapyrgio served as a prison (mainly for criminal but also for political prisoners as well during the periods of the dictatorship and the Greek Civil War) for about a century. It became infamous for the very difficult living conditions of the prisoners in damp and dark cells and is perhaps one of the most notorious penitentiaries where torture and executions of both criminal and political prisoners were carried out. For this reason Yedi kule is perhaps the most sung prison, with numerous rebetika songs of the time as well as more modern ones vividly describing the living conditions within its walls. In March 1968, the death row inmates Michalis Spyridakis and Dimitris Giakoumakis, the last victims of the death penalty in Greece, were executed by rifle in Eptapyrgio.
“If you want, mother, to see your poor child,
Come into the Yedi Kule, and let your soul weep,
My clothes, my watch, I’ll return them to you
For in the Yedi Kule I’ll leave my youth.”
(Folk song)
Its operation as a prison was interrupted after complaints and judicial tensions in 1989, the prisons were transferred to Diavata and the Eptapyrgio was assigned to the Ministry of Culture. Since then the site has been restored and used as a monumental-exhibition site or as a natural setting for performances and artistic events. Today it houses the offices of the 9th Ephorate of Byzantine Antiquities and is open to visitors from Monday-Sunday, 8:30-15:30.
[Indicative sources: Eptapyrgio: The Acropolis of Thessaloniki (2001), Exhibition catalogue, 9th Ephorate of Antiquities of Thessaloniki, Thessaloniki: KAPON Publications, Thessaloniki, Greece, G. Gounari (1976), The Walls of Thessaloniki, Thessaloniki: ΙΜΧΑ, G. Velenis (1988), The Walls of Thessaloniki: From Kassandros to Heraklios, Thessaloniki: University Studio Press, N. Poulou (2012), ‘The Walls’ in Impressions: The Byzantine Thessaloniki in photographs and drawings of the British School of Athens (1888-1910), L. Aspiotis (2003), The castles of Thessaloniki, 3rd edition, Thessaloniki: Kyriakidis Bros, K. Nigdeli (2016), Municipality of Neapolis-Sykeon “The great Kallikratian Municipality“]
Watch the drone video created and uploaded by George Sal on his YouTube channel: